Go to the page content

İnsülin nedir, vücuttaki görevleri nelerdir?

Kan şekerinin dengelenmesi başta olmak üzere vücudumuzda birçok görevi olan insülin hormonunu yakından incelemeye ne dersiniz? Haydi başlayalım!

Öncelikle insülin nerede üretilir sorusunun cevabını öğrenerek başlayalım! İnsülin, yemek yediğimizde pankreas tarafından salgılanan ve yiyeceklerdeki glukozun yani şekerin, vücudumuzdaki hücreler tarafından kullanabilmesi için enerjiye dönüştürülmesine yardımcı olan bir hormondur. İnsülinin temel etkisi kandaki şeker düzeyini düşürmektir.1,2,3

Peki, kimlerin dışarıdan insülin hormonu alması gerekir, insülin tedavisinin amaçları nelerdir, diyorsanız bu soruların cevaplarını öğrenmek için gelin birlikte okumaya devam edelim!

Kimlerin insülin kullanması gerekir, insülin tedavisinin amaçları nelerdir?

Yemek yedikten sonraki ilk 15 dakika içerisinde kanımızdaki insülin düzeyi yükselen kan şekerimizi dengelemek için hızla yükselmeye başlar.4

Eğer tip 1 diyabetli bireyseniz pankreasınız sizin için yeterli insülini üretemediğinden, mutlak veya göreceli insülin eksikliğiniz mevcuttur; bundan dolayı tip 1 diyabetli bireylerin günlük ihtiyaçlarını karşılayacak insülini dışarıdan almaları gerekir. Peki, tip 2 diyabet için de bu durum geçerli midir? Tip 2 diyabet ilerleyici bir hastalık olup, diyabetli bireyler genellikle başlangıç evresinde insüline ihtiyaç duymazlar ancak bazı tip 2 diyabetli bireyler ilerleyen süreçte, vücutlarındaki insülin üretimindeki azalma nedeniyle dışarıdan insülin almaya ihtiyaç duyabilirler.4,5

Diyabetli bireylerde insülin tedavisi bireysel olarak planlanmalıdır çünkü her insülinin etki profili, etkinin başlama zamanı, pik etki (insülinin kanda en yüksek konsantrasyonda olduğu zaman) ve etki süresi farklılık göstermektedir.4

İnsülin hormonu nedir, nerede üretilir, görevleri nelerdir, kimlerin insülin kullanması gerekir ve insülin tedavisinin amaçları nelerdir, sorularımızın cevaplarını yukarıda birlikte öğrendik. Şimdi gelelim diğer cevaplanması gereken soru olan insülin çeşitleri nelerdir, sorusuna. Cevabı öğrenmek için okumaya devam edin!  

İnsülin çeşitleri nelerdir?

Bazal insülin (orta veya uzun etkili insülin): Kan şekeri düzeyinin çok yükselmediği zamanlar olan öğün dışındaki saatler ve gece saatleri dahil olmak üzere gün boyunca kan şekerini sabit düzeyde tutmak için salgılanan insülindir.4

Bolus insülin (yemek/öğün zamanı insülini): Yemek yedikten hemen sonra oluşabilecek ani kan şekeri yükselmelerini düşürmeyi amaçlayan kısa veya hızlı etkili insülin tedavisidir. Bolus insülin yemekten 20 ile 30 dk. sonra en yüksek düzeye ulaşır ve 2 saat içinde bazal-normal düzeylerine geri döner.4

Hazır karışım insülinler: Diyabetli bireylere kullanım kolaylığı sağlamak amacıyla hızlı etkili bir insülini ve aynı insülinin etkisi uzatılmış formunu tek kalemde içerirler.4

Ko-formülasyon insülin: Uzun etkili bir insülin ile hızlı etkili bir insülini tek kalemde içerir.4

Diyabetli bireyler insülin dozunu nasıl hesaplayabilir diyorsanız, okumaya devam edin!

İnsülin dozunun hesaplanması ve ayarlanması

Günlük insülin gereksinimi, başlangıçta vücut ağırlığına göre kg başına hesaplanır. Ayrıca, hesaplama yapılırken mutlaka diyabetli bireyin fenotipi ve fiziksel aktivite durumu, mevcut diyabet komplikasyonlarının olup olmama durumu ve daha önce insülin kullanıp kullanmadığı da göz önüne alınmalıdır.5

İnsülin dozunuzu nasıl hesaplamanız ve ayarlamanız gerektiğini yukarıda açıkladık. O halde şimdi sırada insülini nasıl uygulamanız gerekir sorusunun cevabı var!  

İnsülin uygulama yöntemleri nelerdir?

İnsülinin birçok uygulama yöntemi mevcuttur.5

İnsülin kalemleri:

Çok tercih edilen bir uygulama yöntemidir. Çünkü pratik, güvenli ve doğru insülin uygulama olanağı sağlamaktadır.5

İnsülin iğnesi:

Şırınga ile uygulanan yöntemdir.

İnsülin pompası:

İnsülin pompası tıpkı normalde insan vücudunun yaptığına benzer şekilde gün içerisinde kademeli olarak insülin salgılar. İnsülin pompası içerisine uzun etkili insülin eklenir. Bazı pompalar ayrıca bir glukoz sensörü içerir ve vücut için gerekli olan insülin miktarını kendileri ayarlayabilir.6

İnsülin enjeksiyonunu kendim nasıl yapabilirim diyorsanız, cevabı öğrenmek için okumaya devam edin!  

İnsülin enjeksiyonu nasıl yapılır?

İşte bu kadar artık insülin enjeksiyonu yapmayı biliyorsunuz! O zaman sıra insülin enjeksiyonunun ne zaman yapılacağını öğrenmeye geldi. Hadi öğrenmek için okumaya devam edelim.

İnsülin enjeksiyonu ne zaman yapılmalıdır?

İnsülinin çeşidine göre enjeksiyon zamanı da değişebilir.⁵

  • Hızlı etkili insülinler yemekten 5-15 dakika önce 
  • Kısa etkili insülinler ise yemekten 30 dakika önce
  • Son zamanlarda diyabetli bireyler için geliştirilen çok hızlı etkili insülin ise yemeğin başlangıcında veya yemekle birlikte yapılmalıdır.⁵

Bu sorunun da cevabını öğrendikten sonra aklınıza şöyle bir soru gelmiş olabilir: İnsülin enjeksiyonu zamanı değişiklik gösterebilir mi? Tabi ki evet. Nedenini öğrenmek için okumaya devam edin!

İnsülin enjeksiyon zamanı değişiklik gösterebilir mi?

İnsülin enjeksiyon zamanı kan şekeri düzeylerine göre değişiklik gösterebilir.5

  • Örneğin; yemekten önce kan şekerinizi ölçtüğünüzde glukoz düzeyiniz hedeflenen değerden yüksekse yemek zamanınızı biraz geciktirebilirsiniz. Ya da mideniz tam olarak boşalmadıysa, hipoglisemiden kaçınmak için insülin enjeksiyonunuzu yemekten sonraya erteleyebilirsiniz.5

İnsülinle ilgili önemli konulardan bir diğeri olan insülinin nasıl ve hangi koşullarda saklanması gerektiğini öğrenmek için okumaya devam edin!

İnsülinin saklama koşulları nasıl olmalıdır?

  • Açılmamış insülinler son kullanım tarihine kadar buzdolabında 2º-8ºC’de saklanabilir.2
  • Hazır karışım insülinler açıldıktan sonra oda ısısında 30 güne kadar saklanabilirler ama buzdolabında saklanmaları önerilmez. Diğer açılmış insülinler oda ısısında 30 güne kadar saklanabilir, fakat güvenli ısı aralığı sağlanması zor olduğundan buzdolabında +4ºC’de saklanması önerilir.5
  • İnsülin kesinlikle dondurucuda saklanmamalı ve dondurulmamalıdır.2
  • İnsülin, herhangi bir ısı kaynağından ve direkt güneş ışığından ya da kuvvetli çalkalama sonrası hasar görebilir.2
  • Eğer insülinin içerisinde küçük, beyaz partiküller; dibe çökme, tortulaşma, köpürme veya renk değişikliği mevcutsa kullanılmamalıdır.2

Unutmayın, insülini kullanmadan önce mutlaka kullanım talimatını okumanız gerekir! İnsülinle ilgili detaylı bilgileri sizinle paylaştık. Şimdi sıra geldi insülin direnci nedir, nasıl oluşur ve belirtileri nelerdir sorularının cevaplarını öğrenmeye!

İnsülin direnci nedir, insülin direnci neden olur?

İnsülin hormonumuz yukarıda bahsettiğimiz gibi yediğimiz besinlerdeki glukozun (şekerin) kanımızdan hücrelerimize girmesini sağlar ve bu sayede şekeri enerjiye dönüştürerek, kan şekerimizin dengede kalmasını sağlar. Ama obezite, hareket eksikliği, sağlıksız beslenme, genetik faktörler gibi nedenlerden dolayı hücrelerimiz zamanla insüline karşı bir direnç geliştirir. Bunun sonucunda da kanımızdan vücut hücrelerimize daha az şeker girer, geride kalan ve hücrelerimize giremeyen fazla şeker de kan dolaşımımızda kalır. Bu durum kan şekeri seviyemizin yükselmesine neden olur ve insülin direnci olarak tanımlanır.7 Peki, obezite, hareketsizlik, sağlıksız beslenme ve genetik faktörler neden insülin direncine neden oluyor gelin daha detaylı inceleyelim.

Obezitede insülin direncinden sorumlu ana etken özellikle karın bölgesinde biriken yağ hücreleridir. Karın bölgenizde ne kadar fazla yağ hücresi varsa, insülin hormonunun etkisi o kadar azalmaktadır.7

Hareketsiz bir yaşam da obeziteye neden olabileceğinden insülin direncine doğrudan katkıda bulunmaktadır.7

Sağlıksız beslenme durumunda vücudunuza aldığınız aşırı miktardaki sağlıksız yağ ve bununla birlikte gelen aşırı kalori, düşük posa; yine obeziteye ve buna bağlı olarak da insülin direncine neden olacaktır.7

Genetik faktörler de insülin direncinin oluşmasında etkili olabilir. Birinci derece akrabalarınızda (ebeveyn veya kardeşlerde) tip 2 diyabet bulunması, sizde de insülin direnci gelişme olasılığını yükseltebilir ve uzun vadede tip 2 diyabete dönüşebilir.7

İnsülin direnci nasıl tip 2 diyabete neden olabilir? Cevabı öğrenmek için okumaya devam edin!

İnsülin direnci nasıl tip 2 diyabete neden olur?

İnsülin direncinde vücut hücrelerinizin insülin hormonunuzun sinyallerine verdiği tepki azalır. Pankreas organınız da bu durumu telafi etmek için insülin üretiminizi daha da artırır. Bu azalan insülin etkisinin belli bir süre için telafi edilmesini sağlar. Ama vücudunuz insülin direnci oluşmadan önceki dönemde olan normal sürece geri dönmek için giderek daha fazla insüline ihtiyaç duymaya başlar. Bir noktada artık pankreas üretim kapasitesi sınırına ulaşır ve

yeterli insülin üretemez. İnsülinin etkisi azalırsa veya pankreasınız tarafından daha az insülin üretilirse buna rölatif insülin eksikliği adı verilir. Bunun sonucunda, yediğiniz yiyeceklerdeki glukoz (şeker) hücrelerinize daha az aktarılır, glukozun çoğu kanınızda kalır ve bu durum kan şekeri seviyenizi yükseltir. Başlangıç aşamasında kan şekeri yüksekliğini sadece yemeklerden sonra yaşarken, belli bir süre sonra kan şekeriniz kalıcı olarak yükselir. Bu durumda da tip 2 diyabet tanısı alabilirsiniz.7

İnsülin direnci nedir ve neden oluşur sorularının cevaplarını öğrendikten sonra insülin direnci belirtileri nelerdir sorusu da aklınıza gelmiş olabilir. Eğer cevabı öğrenmek isterseniz, okumaya devam edin!

İnsülin direnci belirtileri nelerdir?

  • Kanda yüksek trigliserit seviyesi7
  • Kanda düşük HDL kolesterol seviyesi7
  • Yüksek tansiyon7
  • Karın bölgesinde aşırı yağ birikmesi7
  • Yüksek kan şekeri seviyeleri7
  • Kandaki yüksek bozulmamış proinsülin seviyesi: Proinsülin, insülinin bir öncüsüdür ve normalde tamamen insüline dönüştürüldüğünden kanda eser miktarda bulunur. İnsülin direnci varlığında ise proinsülinin çoğu insüline dönüştürülemez ve kanda giderek daha artar.7

Yukarıda bahsettiğimiz belirtilere sahip olmanız insülin direncine kesin sahip olduğunuz anlamına gelmez ancak bu belirtilerden ne kadar fazlasına sahipseniz, insülin direnci olma olasılığınız da o kadar yükselir.7

Peki, insülin direnci tedavi edilebilir mi? Cevabı merak ediyorsanız, okumaya devam edin!

İnsülin direnci tedavi edilebilir mi? Eğer tedavi edilebilirse insülin direncinde nasıl bir tedavi uygulanır?

İnsülin direncine neden olan faktörlerden bahsetmiştik. Bu faktörlerden genetik faktörler dışındaki obezite, sağlıksız beslenme, hareketsiz yaşam tarzı gibi insülin direncine neden olan faktörleri hayat tarzınızda yapacağınız değişiklikler ile düzenleyebilirsiniz. Düzenli olarak fiziksel aktivite yaparak insülin duyarlılığınızı artırabilirsiniz. Fiziksel aktivite yaparken kan dolaşımınızdan kas hücrelerinize daha fazla glukoz (şeker) geçiş yapar ve böylelikle kan şekeri seviyeniz dengelenir. Bunun yanında bir de doktorunuz ve diyetisyeniniz kontrolünde sağlıklı beslenme ile sağlıklı kilo vererek (özellikle karın bölgesinden) insülin direncinizi önemli ölçüde azaltabilir ve bu sayede de tip 2 diyabet oluşumunun önlenmesini sağlayabilirsiniz.7

TR23DI00012

Referanslar